Η
λαϊκή εξέγερση στην Αίγυπτο, που οδήγησε στην πτώση του καθεστώτος
Μουμπάρακ, ανέδειξε τον διττό χαρακτήρα των κοινωνικών δικτύων όπως το Facebook,
τα οποία εκτός από μέσα «κουτσομπολιού» και ψυχαγωγίας, αποτελούν
παράλληλα ισχυρά εργαλεία ακτιβισμού και λαϊκής κινητοποίησης.Τα παραδείγματα είναι πολλά: από τις πρόσφατες διαδηλώσεις στην Αίγυπτο και την Τυνησία, μέχρι ένα πλήθος περιπτώσεων online συντονισμού κινητοποιήσεων σε πολλές χώρες, μεταξύ αυτών και η Ελλάδα.
Γιατί το Facebook... «σφυρίζει» αδιάφορα
Ωστόσο, τα στελέχη του Facebook όχι μόνο δεν αναδεικνύουν τον χαρακτήρα του δημοφιλέστερου κοινωνικού δικτύου ως μέσο προώθησης των δημοκρατικών αλλαγών, αλλά αντίθετα φαίνεται να τον «αποκηρύσσουν».
Παρά το γεγονός ότι αποτελεί ένα από τα βασικά εργαλεία στα χέρια ακτιβιστών ανά τον κόσμο, το Facebook δεν θέλει να θεωρηθεί ότι στηρίζει αυτές τις ενέργειες, φοβούμενο ότι ορισμένες χώρες θα επιβάλουν περιορισμούς στη χρήση του -και, συνεπώς, θα εμποδίσουν την επιχειρηματική του εξάπλωση-, όπως παραδέχονται στελέχη της εταιρείας, που μίλησαν -ανώνυμα- στην εφημερίδα «The New York Times».
Ο ρόλος των κοινωνικών δικτύων
Οι ιστότοποι κοινωνικής δικτύωσης, όπως το YouTube και το Twitter, αλλά πρωτίστως το Facebook, διαδραμάτισαν καθοριστικό ρόλο στον συντονισμό των διαδηλωτών στην Τυνησία και την Αίγυπτο.
Ήταν το Facebook το μέσο από το οποίο δημοσιοποιήθηκαν για πρώτη φορά τα περιστατικά αστυνομικής βίας και κατάχρησης εξουσίας. Και ήταν η ίδια πλατφόρμα που αποτέλεσε την βάση μιας online κοινότητας η οποία οργάνωσε τις μαζικές διαδηλώσεις που ξεκίνησαν στις 25 Ιανουαρίου και οδήγησαν στην παραίτηση του προέδρου της Αιγύπτου, Χόσνι Μουμπάρακ, την περασμένη Παρασκευή.
Το Facebook, όμως, δεν θέλει να αναγνωρίσει στον εαυτό του τη «συμβολή» του στην αλλαγή. Αρνείται, επίσης, να αλλάξει την πολιτική που ακολουθεί, βάσει της οποίας οι χρήστες υποχρεώνονται να δηλώνουν την πραγματική τους ταυτότητα, υποστηρίζοντας ότι έτσι προστατεύει τα μέλη του από περιπτώσεις απάτης.
Στην πραγματικότητα, βέβαια, κανείς δεν μπορεί να γνωρίζει -τουλάχιστον εκ των προτέρων- αν ένας χρήστης δηλώνει ή όχι τα πραγματικά του στοιχεία.
Οι ακτιβιστές
Υποστηρικτές των ανθρωπίνων δικαιωμάτων ισχυρίζονται ότι αυτή η πολιτική θα μπορούσε να θέσει σε κίνδυνο τους ακτιβιστές, καθώς οι κυβερνήσεις διευκολύνονται στην προσπάθειά τους να εντοπίσουν τους «αντιφρονούντες».
«Οι άνθρωποι χρησιμοποιούν αυτή την πλατφόρμα για πολιτική κινητοποίηση, κάτι το οποίο υπογραμμίζει τη σπουδαιότητα του να παραμένουν ασφαλείς», δήλωσε στους «New York Times» η Σουζάνα Βίλα, διευθύντρια περιεχομένου στον ιστότοπο ακτιβισμού Movements.org.
Τον περασμένο Νοέμβριο, το Facebook έκλεισε μία από τις πιο δημοφιλείς σελίδες διαμαρτυρίας στην Αίγυπτο, επειδή ο Ουαέλ Γόνιμ, στέλεχος της Google, είχε χρησιμοποιήσει ψευδώνυμο για να δημιουργήσει προφίλ ως διαχειριστής της σελίδας, ενέργεια που θεωρείται «παραβίαση των όρων χρήσης του Facebook».
Οι ακτιβιστές προσπάθησαν να βρουν άλλον διαχειριστή προκειμένου να λειτουργήσει ξανά η σελίδα, μέσω της οποία οργανώθηκε η μεγάλη διαμαρτυρία της 25ης Ιανουαρίου στην πλατεία Ταχρίρ του Καΐρου.
Όταν η αιγυπτιακή κυβέρνηση ανακάλυψε την σχέση του κ. Γόνιμ με την σελίδα στο Facebook, τον φυλάκισε επί 12 ημέρες.
Πιέζει η αμερικανική κυβέρνηση
Την περασμένη εβδομάδα, ο γερουσιαστής του Ιλινόι, Ρίτσαρντ Ντάρμπιν, κάλεσε το Facebook να λάβει «άμεσα και απτά μέτρα» ώστε να βοηθήσει στην προστασία των ακτιβιστών που χρησιμοποιούν τις υπηρεσίες του ιστότοπου, υπογραμμίζοντας τις ανησυχίες που εγείρει το γεγονός ότι οι χρήστες του δεν είναι σε θέση να χρησιμοποιούν ψευδώνυμα.
Σε επιστολή του προς τον διευθύνοντα σύμβουλο του Facebook, Μαρκ Ζάκερμπεργκ, ο κ. Ντάρμπιν σημείωνε ότι τα πρόσφατα γεγονότα στην Αίγυπτο και την Τυνησία αναδεικνύουν τα οφέλη των κοινωνικών δικτύων για τους υποστηρικτές των ανθρωπίνων δικαιωμάτων και της δημοκρατίας.
«Ανησυχώ για το ότι η εταιρεία σας δεν παρέχει επαρκείς διασφαλίσεις για την προστασία των ανθρωπίνων δικαιωμάτων, όπως επίσης και για την αποφυγή του κινδύνου να γίνει (το Facebook) αντικείμενο εκμετάλλευσης από καταπιεστικές κυβερνήσεις», ανέφερε ο γερουσιαστής.
Ο Έλιοτ Σρέιτζ, αντιπρόεδρος του Facebook, αρνήθηκε να σχολιάσει τον ρόλο του Facebook στην πρόσφατη αναταραχή, περιοριζόμενος σε μια λακωνική ανακοίνωση.
«Έχουμε δει γενναίους ανθρώπους όλων των ηλικιών να ενώνονται για να πραγματοποιήσουν μια βαθιά αλλαγή στη χώρα τους. Ασφαλώς η τεχνολογία ήταν ένα ζωτικής σημασίας εργαλείο στις προσπάθειές τους, αλλά πιστεύουμε ότι η γενναιότητα και η αποφασιστικότητα τους ήταν αυτά που είχαν μεγαλύτερη σημασία», ανέφερε ο κ. Σρέιτζ.
Πολιτική για την ελευθερία στο Διαδίκτυο
Εν τω μεταξύ, η αμερικανική κυβέρνηση προωθεί μια νέα πολιτική για την ελευθερία στο Διαδίκτυο, με σκοπό να καταστεί πιο δύσκολο για αυταρχικές κυβερνήσεις να χρησιμοποιούν την τεχνολογία προκειμένου να καταστείλουν την διαφορετική γνώμη.
Η αμερικανίδα υπουργός Εξωτερικών, Χίλαρι Κλίντον, πρόκειται σήμερα να δώσει το στίγμα της προωθούμενης πολιτικής, σε μια ομιλία στην οποία αναμένεται να αναφερθεί στο πώς τα κοινωνικά δίκτυα χρησιμοποιήθηκαν τόσο από τους διαδηλωτές, όσο και από τις κυβερνήσεις στην Τυνησία, την Αίγυπτο και σε άλλες αραβικές χώρες.
Σύμφωνα με τον αμερικανικό Τύπο, οι Η.Π.Α. θα εντείνουν τις πιέσεις τους προς τις κυβερνήσεις κρατών της Μέσης Ανατολής, ζητώντας τους να εξασφαλίσουν ελεύθερη πρόσβαση στο Διαδίκτυο για όλους τους πολίτες.
Επιπλέον, το Στέιτ Ντιπάρτμεντ σχεδιάζει να χρηματοδοτήσει υπηρεσίες online «παράκαμψης», οι οποίες επιτρέπουν στους χρήστες να ξεφεύγουν από τα εμπόδια που βάζουν οι κυβερνήσεις στο Ίντερνετ, καθώς επίσης και προγράμματα εκπαίδευσης για ακτιβιστές σχετικά με το πώς να διασφαλίζουν ότι το email τους δεν παρακολουθείται ή πώς να σβήνουν «ενοχοποιητικά στοιχεία» από τα κινητά τους τηλέφωνα, σε περίπτωση που συλληφθούν.
«Πρόκειται για μια απίστευτη πρόκληση και μια απίστευτη ευκαιρία για το Facebook, το Twitter και το Google. Ενδεχομένως είναι πιο δύσκολο για το Facebook, το οποίο εμφανίζεται αμφίθυμο ως προς τη χρήση της πλατφόρμας του από ακτιβιστές», σχολίασε ο Ίθαν Ζάκερμαν, ερευνητής στο Κέντρο Μπέρκμαν για το Διαδίκτυο και την Κοινωνία του Πανεπιστημίου Χάρβαρντ.
Γιατί το Facebook... «σφυρίζει» αδιάφορα
Ωστόσο, τα στελέχη του Facebook όχι μόνο δεν αναδεικνύουν τον χαρακτήρα του δημοφιλέστερου κοινωνικού δικτύου ως μέσο προώθησης των δημοκρατικών αλλαγών, αλλά αντίθετα φαίνεται να τον «αποκηρύσσουν».
Παρά το γεγονός ότι αποτελεί ένα από τα βασικά εργαλεία στα χέρια ακτιβιστών ανά τον κόσμο, το Facebook δεν θέλει να θεωρηθεί ότι στηρίζει αυτές τις ενέργειες, φοβούμενο ότι ορισμένες χώρες θα επιβάλουν περιορισμούς στη χρήση του -και, συνεπώς, θα εμποδίσουν την επιχειρηματική του εξάπλωση-, όπως παραδέχονται στελέχη της εταιρείας, που μίλησαν -ανώνυμα- στην εφημερίδα «The New York Times».
Ο ρόλος των κοινωνικών δικτύων
Οι ιστότοποι κοινωνικής δικτύωσης, όπως το YouTube και το Twitter, αλλά πρωτίστως το Facebook, διαδραμάτισαν καθοριστικό ρόλο στον συντονισμό των διαδηλωτών στην Τυνησία και την Αίγυπτο.
Ήταν το Facebook το μέσο από το οποίο δημοσιοποιήθηκαν για πρώτη φορά τα περιστατικά αστυνομικής βίας και κατάχρησης εξουσίας. Και ήταν η ίδια πλατφόρμα που αποτέλεσε την βάση μιας online κοινότητας η οποία οργάνωσε τις μαζικές διαδηλώσεις που ξεκίνησαν στις 25 Ιανουαρίου και οδήγησαν στην παραίτηση του προέδρου της Αιγύπτου, Χόσνι Μουμπάρακ, την περασμένη Παρασκευή.
Το Facebook, όμως, δεν θέλει να αναγνωρίσει στον εαυτό του τη «συμβολή» του στην αλλαγή. Αρνείται, επίσης, να αλλάξει την πολιτική που ακολουθεί, βάσει της οποίας οι χρήστες υποχρεώνονται να δηλώνουν την πραγματική τους ταυτότητα, υποστηρίζοντας ότι έτσι προστατεύει τα μέλη του από περιπτώσεις απάτης.
Στην πραγματικότητα, βέβαια, κανείς δεν μπορεί να γνωρίζει -τουλάχιστον εκ των προτέρων- αν ένας χρήστης δηλώνει ή όχι τα πραγματικά του στοιχεία.
Οι ακτιβιστές
Υποστηρικτές των ανθρωπίνων δικαιωμάτων ισχυρίζονται ότι αυτή η πολιτική θα μπορούσε να θέσει σε κίνδυνο τους ακτιβιστές, καθώς οι κυβερνήσεις διευκολύνονται στην προσπάθειά τους να εντοπίσουν τους «αντιφρονούντες».
«Οι άνθρωποι χρησιμοποιούν αυτή την πλατφόρμα για πολιτική κινητοποίηση, κάτι το οποίο υπογραμμίζει τη σπουδαιότητα του να παραμένουν ασφαλείς», δήλωσε στους «New York Times» η Σουζάνα Βίλα, διευθύντρια περιεχομένου στον ιστότοπο ακτιβισμού Movements.org.
Τον περασμένο Νοέμβριο, το Facebook έκλεισε μία από τις πιο δημοφιλείς σελίδες διαμαρτυρίας στην Αίγυπτο, επειδή ο Ουαέλ Γόνιμ, στέλεχος της Google, είχε χρησιμοποιήσει ψευδώνυμο για να δημιουργήσει προφίλ ως διαχειριστής της σελίδας, ενέργεια που θεωρείται «παραβίαση των όρων χρήσης του Facebook».
Οι ακτιβιστές προσπάθησαν να βρουν άλλον διαχειριστή προκειμένου να λειτουργήσει ξανά η σελίδα, μέσω της οποία οργανώθηκε η μεγάλη διαμαρτυρία της 25ης Ιανουαρίου στην πλατεία Ταχρίρ του Καΐρου.
Όταν η αιγυπτιακή κυβέρνηση ανακάλυψε την σχέση του κ. Γόνιμ με την σελίδα στο Facebook, τον φυλάκισε επί 12 ημέρες.
Πιέζει η αμερικανική κυβέρνηση
Την περασμένη εβδομάδα, ο γερουσιαστής του Ιλινόι, Ρίτσαρντ Ντάρμπιν, κάλεσε το Facebook να λάβει «άμεσα και απτά μέτρα» ώστε να βοηθήσει στην προστασία των ακτιβιστών που χρησιμοποιούν τις υπηρεσίες του ιστότοπου, υπογραμμίζοντας τις ανησυχίες που εγείρει το γεγονός ότι οι χρήστες του δεν είναι σε θέση να χρησιμοποιούν ψευδώνυμα.
Σε επιστολή του προς τον διευθύνοντα σύμβουλο του Facebook, Μαρκ Ζάκερμπεργκ, ο κ. Ντάρμπιν σημείωνε ότι τα πρόσφατα γεγονότα στην Αίγυπτο και την Τυνησία αναδεικνύουν τα οφέλη των κοινωνικών δικτύων για τους υποστηρικτές των ανθρωπίνων δικαιωμάτων και της δημοκρατίας.
«Ανησυχώ για το ότι η εταιρεία σας δεν παρέχει επαρκείς διασφαλίσεις για την προστασία των ανθρωπίνων δικαιωμάτων, όπως επίσης και για την αποφυγή του κινδύνου να γίνει (το Facebook) αντικείμενο εκμετάλλευσης από καταπιεστικές κυβερνήσεις», ανέφερε ο γερουσιαστής.
Ο Έλιοτ Σρέιτζ, αντιπρόεδρος του Facebook, αρνήθηκε να σχολιάσει τον ρόλο του Facebook στην πρόσφατη αναταραχή, περιοριζόμενος σε μια λακωνική ανακοίνωση.
«Έχουμε δει γενναίους ανθρώπους όλων των ηλικιών να ενώνονται για να πραγματοποιήσουν μια βαθιά αλλαγή στη χώρα τους. Ασφαλώς η τεχνολογία ήταν ένα ζωτικής σημασίας εργαλείο στις προσπάθειές τους, αλλά πιστεύουμε ότι η γενναιότητα και η αποφασιστικότητα τους ήταν αυτά που είχαν μεγαλύτερη σημασία», ανέφερε ο κ. Σρέιτζ.
Πολιτική για την ελευθερία στο Διαδίκτυο
Εν τω μεταξύ, η αμερικανική κυβέρνηση προωθεί μια νέα πολιτική για την ελευθερία στο Διαδίκτυο, με σκοπό να καταστεί πιο δύσκολο για αυταρχικές κυβερνήσεις να χρησιμοποιούν την τεχνολογία προκειμένου να καταστείλουν την διαφορετική γνώμη.
Η αμερικανίδα υπουργός Εξωτερικών, Χίλαρι Κλίντον, πρόκειται σήμερα να δώσει το στίγμα της προωθούμενης πολιτικής, σε μια ομιλία στην οποία αναμένεται να αναφερθεί στο πώς τα κοινωνικά δίκτυα χρησιμοποιήθηκαν τόσο από τους διαδηλωτές, όσο και από τις κυβερνήσεις στην Τυνησία, την Αίγυπτο και σε άλλες αραβικές χώρες.
Σύμφωνα με τον αμερικανικό Τύπο, οι Η.Π.Α. θα εντείνουν τις πιέσεις τους προς τις κυβερνήσεις κρατών της Μέσης Ανατολής, ζητώντας τους να εξασφαλίσουν ελεύθερη πρόσβαση στο Διαδίκτυο για όλους τους πολίτες.
Επιπλέον, το Στέιτ Ντιπάρτμεντ σχεδιάζει να χρηματοδοτήσει υπηρεσίες online «παράκαμψης», οι οποίες επιτρέπουν στους χρήστες να ξεφεύγουν από τα εμπόδια που βάζουν οι κυβερνήσεις στο Ίντερνετ, καθώς επίσης και προγράμματα εκπαίδευσης για ακτιβιστές σχετικά με το πώς να διασφαλίζουν ότι το email τους δεν παρακολουθείται ή πώς να σβήνουν «ενοχοποιητικά στοιχεία» από τα κινητά τους τηλέφωνα, σε περίπτωση που συλληφθούν.
«Πρόκειται για μια απίστευτη πρόκληση και μια απίστευτη ευκαιρία για το Facebook, το Twitter και το Google. Ενδεχομένως είναι πιο δύσκολο για το Facebook, το οποίο εμφανίζεται αμφίθυμο ως προς τη χρήση της πλατφόρμας του από ακτιβιστές», σχολίασε ο Ίθαν Ζάκερμαν, ερευνητής στο Κέντρο Μπέρκμαν για το Διαδίκτυο και την Κοινωνία του Πανεπιστημίου Χάρβαρντ.
