Το να θέλει κανείς να αποκτήσει αυτά που
έχει ο διπλανός του, αν όχι ακόμη περισσότερα, θεωρείται μεν ηθικά κατακριτέο,
αλλά αποτελεί συνηθισμένο ανθρώπινο συναίσθημα.... Οι περισσότεροι, λίγο- πολύ, το
έχουμε βιώσει, έστω και στην πιο αθώα μορφή του, όπως το να δούμε το τελευταίο
μοντέλο κινητού σε κάποιον φίλο μας και να πάμε να αγοράσουμε το ίδιο. Για τους
οικονομολόγους, παρ΄ όλα αυτά, τα ανθρώπινα συναισθήματα του είδους είναι κατά
παράδοση ανύπαρκτα. Παράμετροι όπως η ζήλια, η καλοσύνη ή ο αλτρουισμός δεν
κρίνονται ικανές να επηρεάσουν τα μακροοικονομικά μεγέθη.
Τα τελευταία χρόνια ωστόσο νέες μελέτες έρχονται δειλά δειλά να ανατρέψουν την παραδοσιακή άποψη. Η πιο πρόσφατη, η οποία δημοσιεύτηκε από ερευνητές του Πανεπιστημίου Κάρλος ΙΙΙ της Μαδρίτης (UC3Μ), υποστηρίζει ότι η ζήλια αποτελεί σημαντική παράμετρο όχι μόνο της εξέλιξης του ανθρώπινου είδους αλλά και της οικονομίας. Αυτή μάλιστα ενδέχεται να είναι ο λόγος για τον οποίον εδώ και τόσο καιρό, και παρά τις εξαιρετικές σας ικανότητες και επιδόσεις, δεν έχετε πάρει ακόμη την πολυπόθητη αύξηση.
Η παρατήρηση ότι οι άνθρωποι δεν ωθούνται στις οικονομικές αποφάσεις τους μόνο από το «ίδιον συμφέρον», όπως πρεσβεύει η παραδοσιακή θεωρία, αλλά και από τις συγκρίσεις που κάνουν σε σχέση με τα αποκτήματα των γύρω τους- εν ολίγοις από ζήλια -, έχει καταγραφεί τα τελευταία χρόνια από ορισμένους ερευνητές χάρη στην εισαγωγή των πειραματικών τεχνικών στις οικονομικές ερευνητικές μεθόδους και στην άνοδο της Συμπεριφορικής Οικονομικής Θεωρίας, η οποία μελετά τις επιπτώσεις της ψυχολογίας στη λήψη των οικονομικών αποφάσεων. Δεν έχει ωστόσο συνοδευτεί ακόμη από τις απαραίτητες ερμηνείες, ούτε από τις θεωρητικές αποδείξεις των συνεπειών που μπορεί να έχει στην οικονομία. Ενα βασικό ζήτημα αποτελεί για τους ειδικούς η διαλεύκανση των λόγων για τους οποίους ενεργούμε ενάντια στο συμφέρον μας ή, με άλλα λόγια, ο εντοπισμός μιας εξελικτικής βάσης στη «φθονερή» συμπεριφορά μας. Την πρώτη απάντηση σε αυτόν τον προβληματισμό έρχεται να δώσει η έρευνα των ισπανών ερευνητών.
Γιατί τόσος φθόνος;
«Για την οικονομία ο εξελικτικός σκοπός της ζήλιας είναιλίγο μυστηριώδης» εξηγεί μιλώντας στο «Βήμα» ο Αντόνιο Καμπράλες, καθηγητής της Οικονομίας στο UC3Μ και επικεφαλής της σχετικής μελέτης. «Εχουμε παρατηρήσει ότι η τάση υπάρχει, δεν έχουμε όμως εξηγήσει γιατί.Γιατί να σπαταλάμε ενέργεια και πόρους για να αποκτήσουμε περισσότερα από τους υπολοίπους όταν το λογικό θα ήταν να θέλουμε να αποκτήσουμε αυτά που είναι περισσότερα ή καλύτερα για εμάς τους ίδιους χωρίς να νοιαζόμαστε για τους άλλους;».
Οπως διαπίστωσε μαζί με τους συνεργάτες του, η τάση αυτή δεν είναι τελικά και τόσο παράλογη. Αποκτώντας ανάλογα ή περισσότερα εφόδια από αυτά των πλησίον μας, καθαρά από εξελικτική άποψη και άσχετα με όσα πρεσβεύει η 10η εντολή, αυξάνουμε τις πιθανότητες επικράτησής μας στον αγώνα της επιβίωσης και της συνέχισης του είδους. «Οι έρευνές μας δείχνουν» αναφέρει «ότι μια εξήγηση ενδέχεται απλώς να είναι ότι προσπαθούμε να συγκεντρώσουμε εφόδια στον ίδιο ή μεγαλύτερο βαθμό από τους άλλους γιατί στη συνέχεια θα τα χρησιμοποιήσουμε για να κερδίσουμε σε κάποιον ανταγωνισμό με αυτούς».
Τα επιπλέον εφόδια θα μας επιτρέψουν, λόγου χάριν, να κατακτήσουμε τον, ή την καλύτερη, σύντροφο, και έτσι να εξασφαλίσουμε καλύτερο μέλλον για τα γονίδιά μας ή να επικρατήσουμε στον περίγυρό μαςστην αγέλη. «Η καινοτομία της έρευνάς μας είναι ότι ανακαλύψαμε ισχυρέςεξελικτικές βάσεις για τη ζήλια» τονίζει ο κ. Καμπράλες. «Αυτές επίσης εξηγούν γιατί οι άνθρωποι τείνουν να ζηλεύουν αυτούς που βρίσκονται σχετικά κοντά τους και όχι εκείνους που βρίσκονται στην άλλη άκρη του κόσμου.Επειδή αυτοί που βρίσκονται σχετικά κοντά μας είναι εκείνοι με τους οποίους θα ανταγωνιστούμε για την πρόσβαση στους πόρους, για τους καλύτερους συντρόφους,για ένα σωρό πράγματα».
Τα τελευταία χρόνια ωστόσο νέες μελέτες έρχονται δειλά δειλά να ανατρέψουν την παραδοσιακή άποψη. Η πιο πρόσφατη, η οποία δημοσιεύτηκε από ερευνητές του Πανεπιστημίου Κάρλος ΙΙΙ της Μαδρίτης (UC3Μ), υποστηρίζει ότι η ζήλια αποτελεί σημαντική παράμετρο όχι μόνο της εξέλιξης του ανθρώπινου είδους αλλά και της οικονομίας. Αυτή μάλιστα ενδέχεται να είναι ο λόγος για τον οποίον εδώ και τόσο καιρό, και παρά τις εξαιρετικές σας ικανότητες και επιδόσεις, δεν έχετε πάρει ακόμη την πολυπόθητη αύξηση.
Η παρατήρηση ότι οι άνθρωποι δεν ωθούνται στις οικονομικές αποφάσεις τους μόνο από το «ίδιον συμφέρον», όπως πρεσβεύει η παραδοσιακή θεωρία, αλλά και από τις συγκρίσεις που κάνουν σε σχέση με τα αποκτήματα των γύρω τους- εν ολίγοις από ζήλια -, έχει καταγραφεί τα τελευταία χρόνια από ορισμένους ερευνητές χάρη στην εισαγωγή των πειραματικών τεχνικών στις οικονομικές ερευνητικές μεθόδους και στην άνοδο της Συμπεριφορικής Οικονομικής Θεωρίας, η οποία μελετά τις επιπτώσεις της ψυχολογίας στη λήψη των οικονομικών αποφάσεων. Δεν έχει ωστόσο συνοδευτεί ακόμη από τις απαραίτητες ερμηνείες, ούτε από τις θεωρητικές αποδείξεις των συνεπειών που μπορεί να έχει στην οικονομία. Ενα βασικό ζήτημα αποτελεί για τους ειδικούς η διαλεύκανση των λόγων για τους οποίους ενεργούμε ενάντια στο συμφέρον μας ή, με άλλα λόγια, ο εντοπισμός μιας εξελικτικής βάσης στη «φθονερή» συμπεριφορά μας. Την πρώτη απάντηση σε αυτόν τον προβληματισμό έρχεται να δώσει η έρευνα των ισπανών ερευνητών.
Γιατί τόσος φθόνος;
«Για την οικονομία ο εξελικτικός σκοπός της ζήλιας είναιλίγο μυστηριώδης» εξηγεί μιλώντας στο «Βήμα» ο Αντόνιο Καμπράλες, καθηγητής της Οικονομίας στο UC3Μ και επικεφαλής της σχετικής μελέτης. «Εχουμε παρατηρήσει ότι η τάση υπάρχει, δεν έχουμε όμως εξηγήσει γιατί.Γιατί να σπαταλάμε ενέργεια και πόρους για να αποκτήσουμε περισσότερα από τους υπολοίπους όταν το λογικό θα ήταν να θέλουμε να αποκτήσουμε αυτά που είναι περισσότερα ή καλύτερα για εμάς τους ίδιους χωρίς να νοιαζόμαστε για τους άλλους;».
Οπως διαπίστωσε μαζί με τους συνεργάτες του, η τάση αυτή δεν είναι τελικά και τόσο παράλογη. Αποκτώντας ανάλογα ή περισσότερα εφόδια από αυτά των πλησίον μας, καθαρά από εξελικτική άποψη και άσχετα με όσα πρεσβεύει η 10η εντολή, αυξάνουμε τις πιθανότητες επικράτησής μας στον αγώνα της επιβίωσης και της συνέχισης του είδους. «Οι έρευνές μας δείχνουν» αναφέρει «ότι μια εξήγηση ενδέχεται απλώς να είναι ότι προσπαθούμε να συγκεντρώσουμε εφόδια στον ίδιο ή μεγαλύτερο βαθμό από τους άλλους γιατί στη συνέχεια θα τα χρησιμοποιήσουμε για να κερδίσουμε σε κάποιον ανταγωνισμό με αυτούς».
Τα επιπλέον εφόδια θα μας επιτρέψουν, λόγου χάριν, να κατακτήσουμε τον, ή την καλύτερη, σύντροφο, και έτσι να εξασφαλίσουμε καλύτερο μέλλον για τα γονίδιά μας ή να επικρατήσουμε στον περίγυρό μαςστην αγέλη. «Η καινοτομία της έρευνάς μας είναι ότι ανακαλύψαμε ισχυρέςεξελικτικές βάσεις για τη ζήλια» τονίζει ο κ. Καμπράλες. «Αυτές επίσης εξηγούν γιατί οι άνθρωποι τείνουν να ζηλεύουν αυτούς που βρίσκονται σχετικά κοντά τους και όχι εκείνους που βρίσκονται στην άλλη άκρη του κόσμου.Επειδή αυτοί που βρίσκονται σχετικά κοντά μας είναι εκείνοι με τους οποίους θα ανταγωνιστούμε για την πρόσβαση στους πόρους, για τους καλύτερους συντρόφους,για ένα σωρό πράγματα».
Πηγή: το Βήμα
