Δεν ξεχνιέται εύκολα το 2010. Φωτιές στη Ρωσία, καύσωνες και πλημμύρες στην Ευρώπη και όχι μόνο... Κοιτάζουν και οι έλληνες ψαράδες τις περίεργες αυγουστιάτικες μπουνάτσες και αναρωτιούνται: «Μα, πού πήγαν τα μελτέμια;». Εδώ και περίπου τριάντα χρόνια, επιστήμονες από τις ΗΠΑ και την Ευρώπη καθώς και την Ελλάδα (όπως ο καθηγητής φυσικής της ατμόσφαιρας Δ. Μεταξάς), επεξεργαζόμενοι τα πράγματι αξιόλογα δεδομένα που προέρχονται από αριθμητικά μοντέλα και δορυφορικές παρατηρήσεις, απέδειξαν, σε μια σπάνια σύμπνοια απόψεων, ότι οι μεταβολές της ατμόσφαιρας πάνω από τον Ατλαντικό ωκεανό, και συγκεκριμένα πάνω από τις Αζόρες και την Ισλανδία, ρυθμίζουν σε μεγάλο βαθμό το πόσο έντονος θα είναι ο χειμώνας κυρίως πάνω από το βόρειο Ημισφαίριο της Γης, τις ανατολικές ακτές των Ηνωμένων Πολιτειών και την Ευρώπη.
Το φαινόμενο αυτό έχει γίνει γνωστό ως η «Ταλάντωση του Βορείου
Ατλαντικού» (North Atlantic Oscillation(1)). Η πλειονότητα των μελετών
που αφορούσε το συγκεκριμένο φαινόμενο είχε, ωστόσο, παραβλέψει στην
ουσία τον πιθανό ρόλο του τους καλοκαιρινούς μήνες.
Το Αιγαίο είναι συνώνυμο του γαλάζιου, των γραφικών νησιών και
βραχονησίδων αλλά και των αυγουστιάτικων μελτεμιών. Οι ετησίες στην
ελληνική γλώσσα (η λέξη μελτέμια είναι τουρκικής προέλευσης) δεν
συνοδεύονται μόνο από δυνατούς βοριάδες και αφρισμένα κύματα. Μας
χαρίζουν δροσιά μέσα στην αυγουστιάτικη κάψα καθώς και πλούσια αλιεία
κάποιων ειδών, μέσω διεργασιών που οδηγούν σε ψύξη των νερών και
εμπλουτισμό στα απαραίτητα θρεπτικά υλικά για τους θαλάσσιους
οργανισμούς.
Δεν έχει περάσει ένας χρόνος που μαζί με τους φίλους και
συνεργάτες από το ΕΛΚΕΘΕ, Διονύση Ραΐτσο και Δημήτρη Κάσση, κοιτάζαμε
ενθουσιασμένοι τις οθόνες των υπολογιστών μας. Βάλαμε κάτω διάφορες
παρατηρήσεις κατά τη διάρκεια του μήνα Αύγουστου, από πολλά έτη: από
αριθμητικά μοντέλα, τις παρατηρήσεις του συστήματος Ποσειδών αλλά και
μετεωρολογικούς σταθμούς, τα οποία οι συνάδελφοι της Εθνικής
Μετεωρολογίας Υπηρεσίας (ΕΜΥ) φρόντισαν να μας προμηθεύσουν.
Η επεξεργασία δεδομένων όπως η θερμοκρασία επιφάνειας, η ένταση
ανέμων και οι βαρομετρικές πιέσεις σε σχέση με τον δείκτη δυναμικότητας
της εν λόγω ταλάντωσης οδήγησε σε μια εμφανώς γραμμική συσχέτιση.
Η σχέση αυτή καταδεικνύει ότι όταν η ταλάντωση του Β. Ατλαντικού
έχει δείκτη δυναμικότητας στις θετικές τιμές, τότε κατά τη διάρκεια του
καλοκαιριού οι πιθανότητες οι ετησίες να κάνουν αισθητή την παρουσία
τους είναι αυξημένες. Αντίστοιχα αναμένεται και οι περίοδοι υψηλών
θερμοκρασιών πάνω από τον ελληνικό χώρο να είναι μικρές. Αντίθετα, όταν
οι τιμές του δείκτη δυναμικότητας είναι αρνητικές, όπως το φετινό
καλοκαίρι, τα μελτέμια είναι σπανιότερα και κατά συνέπεια οι
θερμοκρασίες είναι υψηλότερες.
Είναι αξιοσημείωτο ότι το 2009-2010 αποτελεί χρονιά ρεκόρ καθότι
για 12 συνεχόμενους μήνες (από Νοέμβριο 2009 έως Οκτώβριο 2010(2)) ο
δείκτης της ταλάντωσης του Β. Ατλαντικού έχει παραμείνει σε αρνητικές
τιμές. Κάτι τέτοιο δεν είχε συμβεί ποτέ τα εξήντα τελευταία χρόνια.
Είναι, άραγε, μια ένδειξη ότι το κλίμα έχει αποσταθεροποιηθεί, είναι,
μήπως, τυχαίο ή αποτελεί μια μακροχρόνια κλιματική συμπεριφορά; Είναι
αλήθεια ότι, μέχρι σήμερα, η επιστημονική κοινότητα δεν μπορεί να δώσει
μια συγκεκριμένη απάντηση.
1. (ΣτΣ): Για τη σύνδεση του φαινομένου με τις μετεωρολογικές
προβλέψεις, βλ.
http://www.cpc.ncep.noaa.gov/products/precip/CWlink/pna/nao.shtml
2. Η εργασία με τίτλο «The effect of summer ΝΑΟ over the eastern
Mediterranean» by Chronis Τ., Raitsos D., and Kassis D. έχει κατατεθεί
για δημοσίευση στο αμερικανικό επιστημονικό περιοδικό «Journal of
Climate».
